Kan een bestuur schoolleiders ondersteunen bij het behoud van onderwijsprofessionals? In gesprek met 4 Brabantse schoolleiders

In een nieuwe podcast gaan we in gesprek met 4 schoolleiders in Noord-Brabant over het behoud van onderwijsprofessionals. En dan specifiek hoe het bestuur schoolleiders hierin kan ondersteunen. Hierover ondervragen we:

• Marly de Jong, schoolleider van OBS De Uilenbrink in Veghel
• Carolien Braam, schoolleider van OBS De Klimboom in Uden
• Femke van Sommeren, schoolleider van OBS De Bolderik in Heeswijk-Dinther
• Marionne Lommen, schoolleider van OJBS De Ieme in Veghel

Alle bovengenoemde scholen vallen onder het SAAM-bestuur en zijn ook allemaal Klassewerkplek in 2023. Dat betekent dat het werkgeluk op de scholen hoog is en daarmee het verloop laag. Hoe krijgen ze dat voor elkaar en hoe ondersteunt SAAM hierin?

In deze blog geven we een korte samenvatting van het gesprek. Wil je liever naar de podcast luisteren, dan kun je deze vinden op alle bekende podcast kanalen. Klik hier om naar de podcast te gaan.

Samen sterker, maar met eigen verantwoordelijkheid

Binnen SAAM* krijgt iedereen veel eigen verantwoordelijkheid. Er zijn kaders, maar daarbinnen wordt er een sterk beroep gedaan op eigen verantwoordelijkheid. Daardoor kunnen de scholen, die erg van elkaar verschillen, zelf keuzes maken die het beste bij hen passen.

Eigen verantwoordelijkheid betekent niet dat je er als leerkracht alleen voor verantwoordelijk bent. Integendeel! Carolien licht de werkwijze op haar school toe: “Wij werken in units. Dus als nieuwkomer ben je direct onderdeel van een team met collega's, waarmee je samen verantwoordelijk bent voor de kinderen. Dat voelt als een warm bad. Iedereen staat klaar om je te helpen. Niet alleen binnen die unit, maar ook daarbuiten is er een vangnet van andere collega’s, zoals starterscoaches en basisschoolcoaches.”

Toch kan het in het begin even wennen zijn, zowel voor nieuwe schoolleiders als voor nieuwe leerkrachten. Dat merkte Carolien ook: “Ik heb bij een ander bestuur gewerkt. Daar was wat meer sturing. In het begin was het bij SAAM dan ook even zoeken, toen ik ineens zoveel ruimte en vrijheid kreeg. Toch merkte ik snel genoeg dat er vanuit SAAM een structuur achterstaat, die bestaat uit ondersteuning door de mensen op kantoor, gesprekken en cyclussen die de onderwijskwaliteit die sturing geven. Maar dan wel op een andere manier. Vanuit een bepaald vertrouwen.”

Binnen de stichting vertrouwen ze erop dat je zelf aangeeft als je ergens tegenaan loopt en dat bespreekt. Of dat nu is binnen je team, met de schoolleider of het bestuur. Je bent zelf verantwoordelijk voor je ontwikkeling. Die eigen verantwoordelijkheid sijpelt ook door naar de kinderen. En natuurlijk is de mate waarin je hiermee om kan gaan afhankelijk van je persoonlijkheid. De een heeft iets meer begeleiding nodig dan de ander. Maar als ze er eenmaal aan gewend zijn, durven leerkrachten zich kwetsbaarder op te stellen. “En fouten te maken?”, vragen we. Want met zoveel eigen verantwoordelijkheid kan het niet anders dan dat er ook fouten worden gemaakt.

Grote fouten maak je niet als je het vanuit de juiste bedoeling doet.

“Ja”, geeft Marionne grif toe, “Gelukkig wel, want als je fouten maakt, dan kun je daar beter van worden. Al doet het soms een beetje zeer. Maar grote fouten worden eigenlijk nooit gemaakt, omdat je het, in mijn beleving, altijd doet vanuit de bedoeling om onze kinderen goed onderwijs te geven. En als je dat altijd als maatstaf hebt, kun je nooit echt iets heel fout doen.”

Onderwijs vanuit de juiste bedoeling

Dat werken vanuit de bedoeling, komt later in het gesprek terug als Marionne praat over het Rijnlandse Gedachtegoed van Jaap Peters. Voor haar was dit gedachtegoed een echte eye-opener. Tot die tijd had ze het gevoel dat zij er afwijkende ideeën op nahield, maar het gedachtegoed kwam overeen met wat zij ook voelde. Het gaat om vakmanschap, vertrouwen, verbinding, maar ook werken vanuit de bedoeling. Ze licht toe: “Helder voor oog hebben wat je een kind gunt. Maar ook wat je een collega gunt die werkt met kinderen. En vanuit die bedoeling zoveel mogelijk organiseren. Ook tijdens een heidedag met het MT, denken we bij elke keuze, hebben we die nu gemaakt vanuit het kind gedacht?”

Van Jaap Peters komt ook de uitspraak: Wie het weet mag het zeggen, een motto dat ze ook binnen SAAM toepassen. Waar het vooral om draait, is de verantwoordelijkheid bij de leerkracht te leggen, ook voor zijn eigen ontwikkeling. Dat is soms best spannend, want binnen SAAM betekent dat dat leerkrachten ook kunnen doorgroeien naar teamleider of schoolleider. En dat is dus één leraar minder voor de klas.

Als je leerkrachten geen ruimte geeft om zich te ontwikkelen, raak je ze sowieso kwijt.

Maar je moet wel. “Als je de mensen geen ruimte geeft om zich te ontwikkelen, raak je ze sowieso kwijt. Je moet mensen laten doen waar ze goed in zijn, alleen zo kun je ze behouden.”, zegt Marionne. Een gat in de formatie voorkom je door het onderwijs anders in te delen. Femke vertelt over een traject waar ze nu gezamenlijk aan werken: “We onderzoeken hoe we het gaan doen in de toekomst. Daarvoor schreven we op wat is er nu noodzakelijk voor het kind? Het kind stapt binnen en wat moet het kind dan krijgen? Toen bleek dat vier van de vijf punten die we opschreven ook door anderen opgepakt kunnen worden. Lesgeven ligt bij de leerkracht, maar veiligheid, positiviteit en ondersteuning bieden, daarvoor kunnen we ook andere disciplines binnenhalen. En ik denk dat dat steeds meer ontstaat.”

Samenwerken tegen het lerarentekort

De hechte samenwerking binnen SAAM* betekent ook dat leerkrachten zich elders binnen de stichting kunnen ontwikkelen. Want soms is men toe aan verandering of is er geen goede match met de school. Inleveren op de kwaliteit is nooit een optie, vinden deze schoolleiders unaniem. Marionne: “Liever geen leerkracht, dan een slechte leerkracht. Het is belangrijk dat je blijft lesgeven vanuit je passie. Als je niet op je plek zit, ga dan.“

Binnen SAAM* wordt er in zo’n geval gekeken of er op een andere school een beter passende plek is. Want waar een leerkracht op de ene plek niet tot zijn recht komt, kan hij of zij op een andere plek stralen.

Het lijkt erop dat de scholen en het bestuur van SAAM* door de hechte samenwerking en eigen verantwoordelijkheid een goede manier hebben gevonden om leraren te behouden en te werken aan toekomstbestendige oplossingen tegen het lerarentekort.

Dit is een korte samenvatting van het gesprek met de schoolleiders. Er is echter nog meer. Zo praten de schoolleiders over het omgaan met systemen binnen het onderwijs, en hoe je vertrouwen krijgt in je eigen keuzes als schoolleider. Wil je het hele gesprek horen, klik dan hier om de podcast te luisteren via je Spotify, Google Podcast of Apple Podcasts.