De Alphense Montessorischool is een Klassewerkplek!

Leon Emmel is in augustus 2020 begonnen op de Alphense Montessorischool, één van de Klassewerkplekken van 2021. Daarvoor was hij gymleraar met allerlei coördinerende rollen in het voortgezet onderwijs. En nu dus de trotse schoolleider van één van de twee Klassewerkplekken in Zuid-Holland. Hoog tijd om snel kennis te gaan maken met deze “vreemde eend in de bijt”!

Leon, je maakte een bijzondere stap vanuit het VO naar schoolleider in het PO. Hoe is dat zo gekomen?

Als docent LO in het VO had ik al allerlei coördinerende rollen, zoals voorzitter van de MR. Vanuit mijn opleiding heb ik altijd gedacht in het primair onderwijs aan de slag te gaan. Toen deze kans voorbij kwam leek me dat een uitgelezen mogelijkheid om die droom alsnog waar te maken.

En wat trof je aan?

Wat me meteen opviel is hoe energiek en nieuwsgierig het hele team was. Het zijn stuk voor stuk gretige leerkrachten die het beste voor de kinderen willen. Ze hebben allemaal ook heel bewust gekozen voor het Montessori-onderwijs.

Dat maakt het meteen interessant. Ik ben van huis uit geen “Montessoriaan”, al ben ik inmiddels wel een beetje verliefd geworden op de visie erachter. Maar mijn achtergrond ligt veel meer in het evidence-based werken, en dat brengt in sommige gevallen een andere zienswijze met zich mee.

Qua school hebben we een bijzondere populatie. We zijn gesitueerd in een wijk die de nodige uitdagingen kent, tegelijkertijd heeft de school een grote aantrekkingskracht op mensen verder in de regio. Die komen af op het specifieke Montessori-onderwijs én de goede naam van de school. We hebben hier dus een hele interessante afspiegeling van de maatschappij.

In het Montessori-onderwijs zit verankerd dat je al op jonge leeftijd leert verantwoordelijkheid te nemen voor je omgeving, en dat werkt in deze diverse populatie heel mooi.

Oei, je bent fris binnen en je gaat meteen de boel op stelten zetten? 😉

Nee, juist niet. Heraclitus (+- 500 v Chr.) schreef dat verandering de enige constante factor is in het universum. Ik zie het als mijn opdracht om er voor het team te zijn. Ik wil zaken simpel maken, de focus leggen op de zaken die er toe doen. Je kunt maar op één antilope tegelijk jagen. Dus uiteraard ga ik het gesprek aan en probeer ik hier en daar de discussie te openen, maar vooral door suggesties te doen en een lerende stand te creëren. Het boek, Leren veranderen (Caluwé en Vermaak), helpt mij om veranderopgaven af te bakenen.

Zaken simpel maken doe ik bijvoorbeeld door met het werkverdelingsplan en het taakbeleid aan de gang te gaan. We werken niet meer met ureninschattingen per taak, maar maken alleen nog onderscheid tussen kleine, middelgrote en grote taken. En een taak kan alleen groot zijn als dat een onderwijskundige taak is, die móet met onze kerntaak te maken hebben.

Ik geloof heel erg in het naast elkaar staan. Leerkrachten staan naast de leerlingen in hun leren (in het Latijns ad sedere en betekent ‘neerzitten naast’), zo wil ik naast de leerkrachten staan.

Dat die aanpak werkt zien we terug in de resultaten van jullie Klassewerkplek-onderzoek. Jullie scoren hoog op thema’s als de school als thuisbasis, de eigen ontwikkelmogelijkheden van de leerkrachten en de rol van de schoolleider. Waar komen die resultaten volgens jou vandaan?

Ik geef graag de credits hiervoor aan het team. De leerkrachten hebben me met al hun nieuwsgierigheid en energie enorm welkom geheten. Daarbij ben ik heel veel met ze in gesprek gegaan. Ik probeer écht zoveel mogelijk nabij te zijn, zodat ik ze goed leer kennen, begrijp wat ze bezighoudt en zodat we samen kunnen werken aan steeds beter onderwijs. Wat dat betreft denk ik niet dat ik iets bijzonders doe.

Op onze school hangt heel sterk een cultuur waarin iedereen wordt geaccepteerd. Dat zien we ook terug in de klas. We verhuren op zaterdag bijvoorbeeld twee lokalen aan tweetalige scholen, en doordat zij ervaren dat we de boel hier goed op orde hebben, zit er inmiddels een aardige groep leerlingen met een NT2 achtergrond op school. Aan de ene kant een mooie waardering voor hoe we werken, en aan de andere kant weer een verrijking van de diversiteit.

En natuurlijk breng ik zelf ook het een en ander mee. Ik houd erg van sporten, dus we sporten nu samen op vrijdagmiddag. En we hebben een keer een expert laten komen om ons meer te leren over ademhalen. Het is mooi om te zien hoe dit team zulke initiatieven omarmt. Eerst lijkt het een beetje gek, maar ze staan er voor open en worden enthousiast als het werkt.

Zo wil ik straks ook aan de slag met preventief verzuim, bijvoorbeeld door het herkennen van de stress. Het verzuim valt hier erg mee, maar de werkdruk is wel hoog. Ik probeer op allerlei manieren daar wat aan te doen. Door focus aan te brengen, keuzes te helpen maken en dus door het team te leren ook goed voor zichzelf te zorgen.

Pas je die aanpak ook toe op je visie evidence-based onderwijs?

Uiteraard. Ik ben echt wel verliefd geworden op het Montessori-onderwijs. En er zitten heel veel raakvlakken met inzichten die nu steeds meer onderbouwd worden. Het is een hele concrete vorm van onderwijs, en heeft ook zeker eigenschappen van bijvoorbeeld “slow teaching”. Tegelijkertijd denk ik dat er altijd mogelijkheden zijn om verder te groeien. Vanuit de evidence-based hoek komen er inzichten waar we wellicht ons voordeel mee kunnen doen om nóg beter onderwijs te realiseren. Daarbij kijk ik bijvoorbeeld naar wat er uit het Onderwijs-OMT (https://www.onderwijsomt.nl/) komt.

Daarom reik ik bijvoorbeeld af en toe publicaties aan. Als ik wil dat er iets mee gebeurt, kan ik beter zorgen dat het op het eigen tempo het lerende team binnendruppelt. Aan mij dus de taak om die opende lerende houding te koesteren en vooral in gesprek te blijven.

Heb je als kersverse schoolleider tips voor anderen die ook veel werkgeluk voor leerkrachten willen organiseren?

Luister oprecht naar je team. Je team is je professioneel kapitaal. Het is mijn taak hen te ontzorgen, om ervoor te zorgen dat ze hun werk kunnen doen, hun kerntaak. Daarvoor moet ik veel aanwezig zijn, dichtbij, in de klas. En tegelijkertijd moet ik een hitteschild zijn, leerkrachten beschermen tegen invloeden die afleiden van die kerntaak. Zo zie ik de rol van schoolleider.

En nog een laatste check-vraag. Scholen met zo’n hoog werkgeluk kenmerken zich doordat er niet tot nauwelijks vacatures zijn. Hoe is dat bij jullie?

We hebben géén vacatures. Sterker nog, bij ons hebben vier leerkrachten aangegeven graag méér te willen werken. Dat kunnen we met de NPO-gelden nu gaan bekostigen, dus daar ben ik erg blij mee.