OBS Tuindorp in Utrecht is Klassewerkplek 2021!

Om meer te weten over hoe OBS Tuindorp zo’n hoog werkgeluk voor elkaar krijgt op deze Utrechtse school, gingen we in gesprek met schoolleider Lotte Bakker. Want hoe organiseer je wergeluk voor leerkrachten?

Allereerst natuurlijk gefeliciteerd met de uitverkiezing tot Klassewerkplek! Kun je uitleggen waarom het werkgeluk onder leerkrachten op jullie school zo groot is?

Twee jaar geleden hebben we als team een beweging ingezet waarbij we weg wilden sturen van verhalen over werkdruk. Ook bij ons werd die ervaren, en in de media ging het er natuurlijk ook veel over. Zeker in die periode met die stakingen. We zijn toen gestart met een aanpak met als credo “Van ruimte naar werkplezier”. In dat traject wilden we voor onszelf duidelijk krijgen waar we écht voor staan. Aan de hand daarvan wilden we leren “nee” zeggen tegen zaken die daar niet goed bij passen.

Ik beschouw mezelf vooral als een mensgerichte schoolleider.

Zo hebben we onszelf de vraag gesteld waar we per direct mee wilden stoppen. Eén van die zaken was verkeersonderwijs. Onze school staat in een verkeersveilig deel van de stad; er was geen noodzaak om verkeersonderwijs in ons programma op te nemen. We hebben dat stuk van de opvoeding teruggegeven aan de ouders.

Ook zijn we heel erg gaan opruimen. Door de jaren heen kan een schoolgebouw een vergaarplek worden van allerlei troep. We zijn rigoureus gaan opruimen, het werd bijna een soort teambuilding-activiteit. Vervolgens zagen we de school opgeruimder worden, en daarmee rustiger. De focus op waar we écht voor staan, hielp daar ook bij.

Eigenlijk hebben we ervoor gekozen om de dingen die we doen, héél goed te doen. En dat lukt niet als je teveel tegelijk wil. Dus we doen nu een beperkter aantal dingen héél goed in plaats van héél veel dingen een beetje goed.

Hoe heeft deze aanpak invloed gehad op jullie manier van organiseren?

Tijdens één van die stakingsdagen zijn we gaan nadenken over creatieve manieren om het lerarentekort het hoofd te bieden. We wilden dat doen aan de hand van onze kernwaarden samen, eigenheid en beweging. Daarmee bedoelen we dat we altijd willen samenwerken, maar wel met oog voor de onderlinge verschillen in kwaliteiten en dat het daarom belangrijk is om met elkaar mee te bewegen.

Omdat wij elke groep dubbel hebben in onze school zijn we aan de slag gegaan met teams op een groep. Dus in plaats van één leerkracht op groep 3a en één op 3b, hebben we nu een team van leerkrachten (en onderwijsassistenten en leerkrachtondersteuners) op één groep 3. Daarbij kunnen we de groep opdelen op manieren die passen bij iedere situatie. Bij deze aanpak hebben we veel gehad aan het boek van Ben van der Hilst over teamgericht organiseren.

Wij proberen met onze manier van werken bij te dragen aan het oplossen van kansenongelijkheid.

Uiteindelijk vonden we veel manieren om de samenwerking te versterken door verantwoordelijkheden te delen. In de corona-tijd werden we natuurlijk gedwongen in de zogenaamde bubbels te opereren, dat heeft onze ontwikkeling wel weer wat teruggezet. Maar zodra we weer teruggekeerd zijn naar normaal, kunnen we weer vol doorpakken.

Welke lessen hebben jullie geleerd uit dit traject?

Samenwerken en gedeelde verantwoordelijkheid lukt alleen als je allemaal voldoende tijd hebt. Bij een “kleine baanomvang”, zoals Van der Hilst het noemt, kan dit lastig worden. Eigenlijk merkten we dat vooral bij de mensen die drie dagen of nog minder werken. Dan mis je zoveel in het samenwerkingsproces dat het lastig is om goed aangehaakt te blijven. Bij een dergelijke baanomvang is het belangrijk om een ondersteunende rol aan te nemen, omdat er teveel bepaald wordt in de dagen dat je er niet bent.

Uit het Klassewerkplek-onderzoek weten we hoe belangrijk de rol van de schoolleider is voor het werkgeluk. Hoe zie jij je eigen rol daarin?

Ik beschouw mezelf vooral als een mensgerichte schoolleider. Ik ben erg gevoelig voor sfeer en relatie. Ik vertrouw sterk op mijn empathische vermogens om mensen te leren kennen en te begrijpen wat ze van mij nodig hebben. Vanuit die rol probeer ik ook het “hitteschild” voor het team te zijn. Soms moet je doorhebben wanneer je even die beschermende schil moet zijn voor iemand, en wanneer je juist degene moet zijn die uitdaagt. Daarbij geloof ik in autonomie die versterkt wordt door duidelijke structuren, kaders en doelen.

Kun je iets meer vertellen over die structuur en doelen? Zijn die ook gerelateerd aan onderwijskwaliteit?

Wij proberen met onze manier van werken bij te dragen aan het oplossen van kansenongelijkheid. Door als team op een groep samen te werken, behoed je elkaar voor blinde vlekken of tunnelvisie. Op die manier is een kind nooit afhankelijk van één leerkracht, maar is er altijd een team beschikbaar waardoor de kans toeneemt dat het kind op de juiste manier geraakt wordt. We zien ook andere interessante neveneffecten. Neem bijvoorbeeld de groepen 7 en 8 die in traditionele situaties nogal eenkennig kunnen zijn en vooral naar hun eigen leerkracht luisteren. Doordat kinderen bij ons in alle situaties met met een onderwijzend team te maken hebben, is die eenkennigheid veel minder. We zien daardoor positiever gedrag van deze groepen op bijvoorbeeld het schoolplein.

Daarnaast sturen we natuurlijk op werkplezier, dus we zijn blij met deze uitverkiezing. En het geeft vertrouwen in onze aanpak. We kunnen nu nog duidelijker met elkaar in gesprek met de vraag “wat kom jij hier brengen?” Dat is samenwerken binnen erkende ongelijkheid.

Doordat er iemand gaat doorgroeien krijgen we nu een vacature. Bij het aannemen kunnen we het gesprek met kandidaten heel duidelijk laten gaan over hoe wij geloven dat het onderwijs ingericht moet zijn. De kans dat we daardoor iemand vinden die goed bij ons past, is dan groter. Wij willen echt weten: “waar ben jij van?” zodat we daar dan weer wat mee kunnen doen in ons team.

Heb je nog tips voor schoolleiders die ook willen werken aan het werkgeluk van hun leerkrachten?

Wees transparant. Ik probeer altijd zoveel mogelijk mijn verwondering uit te spreken. Daarmee creëer je de ruimte om zaken ter discussie te stellen en geef je mensen de kans keuzes te maken die passen bij de focus die we met z’n allen hebben. Die verwondering moet ik dus gaan zien vast te houden!

Verder is het belangrijk om zelfvertrouwen en rust te geven aan het team. Zij zijn de professionals, ik denk niet dat ik beter weet hoe zij hun werk moeten doen. Ik denk graag mee, dat wel, maar in de kern zijn zij de experts en ik geef ze het vertrouwen om als expert te werken binnen onze school. En hier en daar probeer ik dus wat extra rust voor ze te creëren.